Er tekent zich een positieve evolutie af voor de veiligheidscultuur in Belgische ziekenhuizen, zegt een benchmarkstudie van de UHasselt-onderzoeksgroep Patiëntveiligheid. Ruim 51.000 zorgverleners en 137 ziekenhuizen namen deel. Het onderzoek werd gefinancierd door de FOD Volksgezondheid.

Dit is al de derde veiligheidscultuurmeting. Nu namen 137 Belgische ziekenhuizen deel. Via een gevalideerde, gestandaardiseerde vragenlijst werd bij zorgverleners gepeild hoe zij de veiligheid van de patiënt in hun werkomgeving percipiëren. “De studie meet dus géén effectieve veiligheidsincidenten met patiënten”, aldus dr. Vlayen (foto) die het onderzoek leidde.

In totaal namen aan deze meting 51.573 ziekenhuismedewerkers deel – van wie 30.834 verpleegkundigen/hulpen en 4.567 artsen. “In de drie metingen van 2007, 2011 en 2015 vergaarden we antwoorden van in totaal 167.400 ziekenhuismedewerkers. De grootste dataset in zijn soort in Europa.”

Ziekenhuismanagement
Eerste opvallende vaststelling: (de perceptie over) de ondersteuning vanwege het management voor patiëntveiligheid is erop vooruitgegaan (stijging met 15,2% in AZ's in vergelijking met 2007). Annemie Vlayen: “Dit toont dat het management een hogere prioriteit geeft aan patiëntveiligheid – en dat ook zo uitdraagt naar de werkvloer.”

Er gaat sowieso meer aandacht naar veiligheid op de afdeling, bijvoorbeeld via leidinggevenden die meer aandacht hebben voor procedures voor patiëntveiligheid. Of een betere samenwerking als team en een betere opvolging van verbeteracties.

Toch valt nog steeds de lage bereidheid op van ziekenhuismedewerkers om incidenten – zoals medicatiefouten – te melden wanneer die binnen een werkomgeving voorvallen. Een gevolg van de nog vaak heersende ‘bestraffende’ cultuur. “Slechts een derde van de respondenten geeft aan ‘géén angst’ te hebben om dergelijke incidenten te melden. Vaak omdat ze vrezen dat die bewaard worden in het persoonlijke dossier”, aldus dr. Vlayen. “Een ‘shame and blame’ cultuur maakt openheid vaak onmogelijk.”

Patiëntinformatie
Nog een werkpunt: onvoldoende bestaffing om de werklast aan te kunnen, vooral bij verpleegkundigen en ziekenhuisapothekers. “Maar de grootste uitdaging zit ‘m toch in het verbeteren van de overdracht van patiëntgegevens tussen de afdelingen”, zegt dr. Vlayen. “Naast structurele maatregelen, zoals een elektronisch patiëntendossier, ligt de oplossing in een betere en open communicatie over veiligheid én in een betere afstemming tussen bijvoorbeeld artsen en verpleegkundigen bij het overbrengen van patiënten.”

De accreditatiejacht van de jongste jaren speelt ook een rol. Veiligheid is daar een expliciet onderdeel van. “Uit onze studie blijkt dat je binnen die geaccrediteerde ziekenhuizen betere percepties hebt over bijvoorbeeld feedback en communicatie rond verbeteracties, meldingen van incidenten… Dezelfde trend is merkbaar bij ziekenhuizen die in een accreditatietraject zitten – zeker als je gaat vergelijken met ziekenhuizen die nog geen accreditatie behaalden of niet in zo’n traject zitten.”

Tien jaar benchmarken
Het rapport biedt de deelnemende ziekenhuizen een unieke kans tot benchmarking, “Ziekenhuizen kunnen zien waar ze precies staan op het vlak van veiligheidscultuur – en dit voor 12 verschillende domeinen, zowel op organisatie- en afdelingsniveau als op het niveau van beroepsgroepen”, aldus Annemie Vlayen en prof. Johan Hellings. “Het benchmarkrapport laat ziekenhuizen bovendien toe om hun interne evolutie in de domeinen na te gaan: vóór en na een fusie, vóór en na de accreditatie, vóór en na de invoer van specifieke trajecten/verbeterinitiatieven…”

Het volledige rapport staat hier.