Op het debat Medische Wereld van afgelopen zaterdag vlogen enkele opinieleiders elkaar nog net niet in de haren toen het ging over het doorbreken van de zogenaamde ‘silo’s’ of beschotten in de gezondheidszorg, en de opvattingen over ‘geïntegreerde zorg’.

Zoals dat wel vaker gebeurt, was de man die de knuppel in het hoenderhok gooide, prof. em. Jan De Maeseneer (UGent). Hij koppelde twee voorwaarden aan de realisatie van geïntegreerde zorg:

1. via ‘geïntegreerde financiering’ langs de eerste lijn. 
2. met meer middelen voor de eerste lijn. 

Wat dat laatste punt betreft, verwees hij naar Oesocijfers waaruit moet blijken dat slechts 12-14% van de middelen naar de eerste lijn vloeit. “Dat moet verdubbelen naar minstens 25%, gekoppeld aan minder zorg in acute ziekenhuizen en meer in de ambulante zorg. Daarnaast vraagt geïntegreerde zorg om geïntegreerde informatie, en wel via het integrated health record op een geïntegreerd platform. Tegen 2025 moet dat al werkelijkheid zijn. Op dat platform moeten de levensdoelen van de patiënt centraal staan.”

Marc Noppen, CEO UZ Brussel, duidde dat we het qua performantie van onze gezondheidzorg Europees gezien tamelijk goed zitten, “maar de grootste hinderpaal is KB 78 dat strak bepaalt wie wat mag doen. We moeten dat zelf kunnen regelen, weg met de silo’s. Overigens handelden we al zo tijdens covid. Denk aan vroedvrouwen die ingezet werden in de intensive care.”

Ook ziekenhuisfusies kunnen die performantie verhogen want ze hebben als voordelen dat je het laaghangend fruit kunt plukken door rationeler te gaan werken in bepaalde departementen. Voor het medisch departement ligt dat wat moeilijker wegens de bestaande competitie, maar je moet met een eenheid van middelen gaan werken op een bepaald moment. Meer integratie daar is mogelijk als je incentives inbouwt op medisch vlak.”

Vaccinatie

Dat zijn syndicaat deze integratie in de weg zou staan – bijvoorbeeld bij de kwestie van vaccinatie door apothekers - sprak Bvas-voorzitter Johan Blanckaert met klem tegen. “Vaccinatiebevoegdheden zijn nu eenmaal wettelijk vastgelegd. We bewaken onze grenzen. We gaan wel mee als een pragmatische oplossing nodig is zoals bijvoorbeeld tijdens de covidcrisis. In zo’n geval kunnen silo’s doorbroken worden, maar niet in elke context.”

"Stoppen met pilootprojecten"

De toon werd een stuk grimmiger toen Jan De Maeseneer een tandje bijstak: “Moeten we nu niet stoppen met pilootprojecten geïntegreerde zorg en overgaan naar structurele financiering voor iedereen? Ik zit meer dan 42 jaar in allerlei commissies”, maakte hij zijn beklag. “Zoals alles nu in verticale silo’s gestructureerd is, los van elkaar: dat moet ophouden! Die silo’s moeten kantelen, laten we gaan naar een interprofessioneel platform! Idem dito voor de adviesraden. Het corporatisme van de verpleegkundigen droop er bij hun laatste advies af. Dat was zo mogelijk nog corporatistischer dan hun vorig advies uit 2016. Sla die bladzijde om zoals ook Margot Cloet dat stelde! We zijn begonnen aan de steile klim van uitdagingen door de onmiskenbare demografische evolutie!”

Johan Blanckaert ging in de tegenaanval: “De huidige vorm van eerstelijnsgeneeskunde is sowieso ook een vorm van geïntegreerde zorg, maar zit gewoon niet onder eenzelfde dak. De ideologie primeert op het rationele in uw voorstel. Nu ons schofferen met de stelling dat die hedendaagse eerstelijnszorg niet geïntegreerd is, is gewoon niet waar. De huidige eerstelijnsgezondheidszorg heeft ook contacten met de kinesitherapie, verpleegkundigen enzovoorts. Geef toe dat het om een puur ideologisch verschil gaat!” De Maeseneer ontkende ten stelligste dat hij over praktijken onder één dak had gesproken: “Ik had het enkel over eerstelijnsnetwerken en informatie delen.”

Contradictie

Marc Noppen kon het toch ook niet nalaten om Jan De Maeseneer op zijn plaats te zetten: “We hebben grotendeels dezelfde ideeën, maar je bent te beperkt, Jan. In uw tekst staat letterlijk: ‘Geïntegreerde zorg in de eerste lijn.” Dat op zich is al een contradictio in terminis. Het gaat over geïntegreerde zorg door de lijnen heen. Hoe lang zullen we nog over lijnen praten? Je moet maar eens een kaartje van Vlaanderen nemen en de eerstelijnszones op de zorgregio’s leggen, op de ziekenhuisnetwerken, op de GGZ-netwerken: die zijn niet congruent. Dat is de integratie die we nodig hebben! Tijdens covid hebben we zo gewerkt. Wij deden zelfs meer door twee verschillende planeten Brussel en Vlaanderen in elkaar te schuiven. We zijn weer continu met onszelf bezig! We moeten vertrekken van de patiëntenwens. Wij, als ‘derde lijn’ doen in 15 projecten al aan thuiszorg! Her-denk dat concept van die lijnen!” Hij oogstte er applaus mee uit de zaal.

Waarop Jan De Maeseneer enigszins inbond door akkoord te gaan met een ‘volledig geïntegreerd dossier’ en het afstemmen van de regio’s, maar: “De patiënt moet een traject krijgen om eerst naar de eerste lijn te stappen en dan pas verder indien nodig. Anders wordt onze zorg onbetaalbaar en ontoegankelijk. De bomen groeien niet tot in de hemel. De absolute vrije keuze voor de patiënt is voorbij.”

> "Stop ermee om artsen te framen als 'mensen met supplementen'"

> Artsentekort: de wortel of de stok?