"Zowel alfamannetjes als alfavrouwtjes in OK"

"Ik heb ooit ook instrumenten door het OK zien vliegen", reageert voormalig chirurg Jacques de Toeuf op de Nederlandse studie die het gedrag in een OK vergelijkt met dat van mensapen. "Maar persoonlijk probeerde ik altijd hoffelijk te blijven." Meer over zijn standpunt en dat van enkele vrouwelijke chirurgen terzake.

"Je hebt minder kans om dood te gaan tijdens een operatie door een vrouwelijke chirurg. Dat heeft ermee te maken dat vrouwen beter communiceren en beter in teamverband werken, dat ze rustiger zijn en nauwkeuriger oordelen. Vrouwen storten zich minder als een kip zonder kop in een operatie, maar overwegen eerst alle opties en overleggen uitvoerig met hun collega’s. Ze gedragen zich dus minder macho."

Het citaat komt uit de mond van Nathalie Roche, plastisch chirurg UZ Gent. Aan datzelfde UZ Gent moest enkele decennia jaar geleden dr. Ilse Kerremans zich als eerste kinderchirurg nog een weg banen door een niet altijd vrouwvriendelijke chirurgenwereld. "Ik kreeg mijn opleiding nog van professor Lacquet die patriarchaal ingesteld was. Op mijn vraag om met mijn stage te beginnen,  antwoordde hij: "Ja, je kunt het eens proberen..." Dat moest dan weliswaar onbetaald toen, in 1973. Nu sterven chirurgen die denken dat de kwaliteit van hun werk afhangt van het aantal decibels dat ze produceren, wel uit. Ik liet mijn mannelijke collega's destijds eerst uitrazen als ze agressief werden maar ik liet me er niet door doen. Als je je niet laat imponeren, is het snel afgelopen. Probleem was dat ik toen niet echt een vrouwelijk voorbeeld had."

Knuffelgehalte

Ilse Kerremans begreep later dat ze als vrouw heel andere capaciteiten had die ze goed kon ontwikkelen in de kinderchirurgie omdat je aar een langere band smeedt met je patiënten en haar knuffelgehalte een pluspunt was. "Maar in het begin had ik het er moeiljk mee dat patiënten me nadat ze uitgebreid onderzocht waren, weleens vroegen: "En wanneer komt nu 'den doktoor'?"

In Nederland getuigde in De Volkskrant haar collega Germaine Vos-Deckers, chirurg-in-opleiding van 1990 tot 1996 en nu chirurg in Zevenaar: "De mannen die ons opleidden zagen in dat je niet langer vrouwen kunt weren. Er stonden een hoop collega's klaar om hen af te schieten als het mis zou gaan. Die vonden een vrouw per definitie ongeschikt om chirurg te worden."

Haantjes versus krabben 

Vos licht tegelijk ook haar mannelijke én vrouwelijke collega's door: "Mannen zijn eigenlijk heel gemakkelijk. Ze zijn haantjes, maar als een haantje heeft gewonnen, is hij hét haantje en luistert de rest naar hem. In een club kerels heeft er een altijd het hoogste woord en de rest vindt dat prima. Vrouwen blijven bekvechten; vrouwen bij elkaar is een krabbenmand. De keren dat ik onderuit werd gehaald, gebeurde dat altijd door een vrouw.'"

Anesthesist Rob Slappendel, (foto) bijzonder hoogleraar veiligheid en kwaliteit van de zorg aan de universiteit Antwerpen, is enthousiast over de Amerikaanse bevindingen. Hij nuanceert een en ander ook wel in De Volkskrant: "Er zijn inmiddels veel meer vrouwelijke chirurgen en anesthesiologen en bovendien is de hiërarchie in Nederlandse OK's een stuk minder sterk dan in de Amerikaanse. ‘Het is niet ondenkbaar dat wij daardoor minder conflicten hebben en beter samenwerken. Maar dit onderzoek laat zien dat waarschijnlijk ook de teamsamenstelling de samenwerking kan verbeteren. Voordeel is dat die factor snel en eenvoudig valt te beïnvloeden."

Niet seksegebonden

Aan de andere kant van de taalgrens bevestigt dr. Jacques de Toeuf de grote lijnen van het onderzoek. "In het OK ging het er soms inderdaad hevig aan toe, al probeerde ik er zelf wel voor te zorgen dat er een goede verstandhouding bleef met mijn vrouwelijke collega's. Scheldpartijen of emotionele spanningen komen je werk immers niet ten goede. Ik ben er ook van overtuigd dat vrouwen hun emoties vaak beter onder controle hebben en dus degelijker werk kunnen afleveren", beaamt hij. "Maar", voegt hij eraan toe, "ik heb vrouwelijke chirurgen ook net zoveel machogedrag zien tentoonspreiden als hun mannelijke collega's. Dit gedrag is niet noodzakelijk seksegebonden. Maar ik heb ook ooit instrumenten door het OK zien vliegen. Persoonlijk probeerde ik altijd hoffelijk te blijven. Je hebt andere dingen te doen als iets niet loopt zoals het moet, dan elkaar af te snauwen." 

"Overigens is het ziekenhuis- en chirurgenmilieu een omgeving waar verleidings- en flirtgedrag schering en inslag is", besluit de Toeuf. "Maar bij de interpretatie van dit soort onderzoek moet je ook rekening houden met culturele factoren en de tijdsgeest. Vandaag is onbetamelijk gedrag door stress ontoelaatbaar. Dat beïnvloedt de kwaliteit van het werk nadelig."

 

> Lees ook: "Studie: operatiekwartier is als apenrots"

  • (1) Nathalie Roche, plastisch chirurg UZ Gent in: Ilse Degryse, In het hoofd en hart van 8 topdokters. ISBN 9789022335109 3 Uitgeverij, 2018

U wil op dit artikel reageren ?

Toegang tot alle functionaliteiten is gereserveerd voor professionele zorgverleners.

Indien u een professionele zorgverlener bent, dient u zich aan te melden of u gratis te registreren om volledige toegang te krijgen tot deze inhoud.
Bent u journalist of wenst u ons te informeren, schrijf ons dan op redactie@rmnet.be.